Problem odpowiedzialności karnej osób chorych psychicznie sięga czasów wcześniejszych i ma swoje korzenie w odległych początkach cywilizacji człowieka. Szczególne traktowanie osób chorych psychicznie, które weszły w konflikt z obowiązującymi normami moralnymi i prawnymi, obecne jest w kulturze od bardzo dawna. Na przestrzeni dziejów podejście do niepoczytalności odnosiło się do szerokiego zakresu kontekstu pojmowania człowieka i wyznaczane było rozwojem myśli filozoficzno-religijnej oraz naukowej, jak również funkcjonującymi równolegle uwarunkowaniami społecznymi i światopoglądowymi.

Już w starożytności uważano, że osoby z zaburzeniami natury psychicznej były pod wpływem boskich błogosławieństw i dlatego nie podlegały ludzkiemu osądowi. Prawdopodobnie drogą tej tradycji niepoczytalność jako usprawiedliwienie trafiła do systemu prawa rzymskiego, gdzie choroba umysłowa pozbawiała w zupełności daną jednostkę zdolności do czynności prawnych i uwalniała ją od odpowiedzialności za popełnione przestępstwa. Prowadziło to konkretnie do uznania potrzeby, a wręcz konieczności szczególnego, odmiennego traktowania przez prawo osób chorych psychicznie, dopuszczających się z tego powodu łamania obowiązujących reguł, zasad czy norm współżycia społecznego.

Nagroda Aureliusza odwołuje się do zasady wprowadzonej przez cesarzy Marka Aureliusza i Commodusa "satis furore ipso punitur".W jej myśl nieszczęście losu szalonego sprawia, że nie można go winić, gdyż wystarczająco ukarało go już własne szaleństwo. Zatem wyróżnienie to jest przyznawane osobom z różnych dziedzin, które z potrzeby serca oraz w związku z działalnością zawodową w sposób szczególny przyczyniły się do działań na rzecz osób chorych psychicznie, przeciwdziałając stygmatyzacji oraz ich wykluczeniu społecznemu, a także wprowadzając nowe, szersze spojrzenie na los osób chorych psychicznie oraz ich jakość życia w Polsce.

       Nagrody zostaną przyznane w 3 kategoriach:

1. Postać
   Dla osoby / organizacji szczególnie zaangażowanej w zbliżenie do siebie medycyny i prawa.
   
   
2. Publikacja
   Najbardziej znacząca publikacja z zakresu psychiatrii sądowej. Pozycja książkowa lub publikacja w czasopiśmie naukowym o szczególnie dużym znaczeniu dla tematyki psychiatrii sądowej. Także artykuł, materiał prasowy, medialny o dużej wartości edukacyjnej, informacyjnej czy popularno-naukowej.
   
   
3. Prawa pacjenta
   Dla osoby / organizacji działającej na rzecz praw pacjentów z zaburzeniami psychicznymi.
   
   

LAUREACI NAGRODY AURELIUSZE

       2016 rok:

• prof.  Józef Gierowski w Kategorii Postać 
• redaktor Wiktor Ferlecki w Kategorii Publikacja  
• Ogólnopolska kampania społeczna „Twarze depresji. Nie oceniam. Akceptuję” w Kategorii Prawa pacjenta

       2017 rok:

• prof. Zbigniew Lew-Starowicz w Kategorii Postać
• mgr Anna Morawska w Kategorii Publikacja

      2018 rok: 

• prof. Józef Kocur w Kategorii Postać
• redaktor Justyna Wojteczek w Kategorii Publikacja
• Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich w Kategorii Prawa pacjenta

      2019 rok:

• dr Sławomir Murawiec w Kategorii Postać
• redaktor Hanna Zielińska w Kategorii Publikacja 
• Biuro Rzecznika Praw Pacjenta w Kategorii Prawa pacjenta

       2023 rok:

• prof. Dariusz Świecki w Kategorii Postać
• Judyta Watoła w Kategorii Publikacja
• Stowarzyszenie Przyjaciele Świata w Kategorii Prawa pacjenta

      2024 rok:

• prof. Agata Szulc w Kategorii Postać
• Grzegorz Głuszak w Kategorii Publikacja
• prof. Błażej Kmieciak w Kategorii Prawa pacjenta